Tơ xơ dừa là một dạng sản phẩm từ vỏ dừa, chiếm tỷ trọng cao trong xuất khẩu, sợi xơ dừa dùng để làm chổi, bàn chải, thảm chùi chân, thảm lót sàn, đệm xơ dừa, tấm xơ dừa tráng cao su.... Nhu cầu tiêu thụ và thị trường xuất khẩu các sản phẩm từ xơ dừa là rất lớn, song năng lực sản xuất của doanh nghiệp trong nước còn hạn chế do khâu tách vỏ lấy xơ vẫn phải thực hiện bằng phương pháp thủ công. Phương pháp này không những tiềm ẩn nguy cơ về an toàn cho người lao động mà còn làm doanh nghiệp, cơ sở sản xuất gặp tình trạng thiếu hụt lực lượng lao động trong khâu tách vỏ dẫn đến hạn chế về năng suất.

Chính vì vậy, công đoạn tách vỏ dừa gần đây đã thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, chế tạo, song tất cả mới dừng lại ở giai đoạn thực nghiệm, chưa có máy tách nào đáp ứng được nhu cầu thực tế. Tại một số cơ sở chế biến dừa đã có máy tách vỏ tự chế nhưng chỉ là sản phẩm đơn lẻ, năng suất thấp, đặc biệt là chưa có khả năng tích hợp với dây chuyền sản xuất công nghiệp.

Với mong muốn góp phần giảm thiểu nguy cơ về tai nạn lao động, đồng thời nâng cao năng suất sản phẩm cho các cơ sở chế biến tơ xơ dừa, nhóm nghiên cứu thuộc Trường Đại học Trà Vinh đã đề xuất và được Sở KH&CN tỉnh phê duyệt thực hiện đề tài “Chế tạo máy tách vỏ trái dừa tại Trà Vinh phục vụ sản xuất tơ xơ dừa”, mã số 03/KQNC-SKHCN.

Trong quá trình nghiên cứu, nhóm đã tìm ra nguyên lý tách trục răng quay dựa trên nguyên lý chuyển động quay tròn hai trục rulô mang nhiều răng nhọn.  Trên trục rulô răng bố trí các trụ nhọn có khả năng đâm xuyên qua lớp vỏ trái dừa, các răng trên hai trục rulô được bố trí lệch nhau theo vòng răng, tăng khả năng bấu răng liên tục lên vỏ trái dừa dẫn đến vỏ dừa được tách liên tục cho đến khi hoàn toàn ra khỏi hột dừa. Qua đó, nhóm nghiên cứu tiến hành chế tạo mẫu máy và cải tiến thêm một số yếu tố như: biên dạng răng trên trục rulô răng tách, bố trí thêm cơ cấu trợ lực giữ dừa trái và tỳ quả dừa vào sát trục răng tách, biên dạng cánh cao su tại vị trí tiếp xúc với quả dừa. Kết quả ứng dụng trong thực tế của của sản phẩm máy tách đã đáp ứng được mục tiêu đặt ra.

Máy có khả năng tách được 500-700 trái dừa/giờ. Máy sử dụng nguồn điện lưới gia đình (220 V, 1 pha), điện năng tiêu thụ 6 kW/h, đơn giản, dễ sử dụng. Tơ xơ dừa được tách bằng máy và bằng tay có chất lượng tương đồng nhau cả về màu sắc và độ tơi xốp (hình 2). Tỷ lệ tách sạch vỏ trái dừa khô của máy lên tới 98%. Khối lượng tơ phủ còn lại trên hột dừa là 10-15 g. Tơ xơ dừa phủ trên chóp khoảng 30-45% diện tích hột dừa, giúp bảo quản hột dừa ít bị hư hỏng bởi thời tiết.

Máy tách vỏ dừa tự động giúp cho cơ sở, doanh nghiệp chế biến dừa không chỉ tiết kiệm chi phí, thời gian sản xuất, mà còn chủ động trong khâu tách vỏ để sản xuất tơ xơ dừa.

Nhóm nghiên cứu đã thương mại hóa và chuyển giao máy tách vỏ dừa tự động cho doanh nghiệp sản xuất tơ xơ dừa tại xã Châu Bình, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre. Ông Phù Xuân Tâm, chủ doanh nghiệp, cho biết: “Máy tách vỏ giúp doanh nghiệp chủ động trong khâu thuê nhân công, tiết kiệm chi phí, hơn nữa nguồn điện vận hành cho máy cũng rất tiện lợi vì sử dụng chung điện lưới gia đình, hột dừa sau khi lột vỏ khá sạch, thuận lợi cho việc sản xuất nước cốt dừa, việc vận hành máy cũng khá đơn giản và thuận lợi”.

Có thể khẳng định, kết quả của đề tài đã mang lại nhiều ý nghĩa thiết thực trong đời sống, đặc biệt đối với ngành chế biến dừa trên cả nước. Trong thời gian tới, nhóm sẽ tiếp tục nghiên cứu, thử nghiệm phiên bản nâng cấp nhằm cải tiến bộ cánh ép để lột dừa tươi, góp phần tạo sức cạnh tranh, mang lại doanh thu và lợi nhuận cao hơn cho các cơ sở, doanh nghiệp chế biến dừa tại địa phương và các tỉnh lân cận. Định hướng nghiên cứu gắn với sản xuất cũng mục tiêu đang được đẩy mạnh của Trường Đại học Trà Vinh. Hoạt động này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu của các giáo viên trong Trường, mà còn đồng thời góp phần đưa tiến bộ kỹ thuật vào đời sống, giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm chi phí và người dân tăng thêm thu nhập từ dừa cũng như nhiều các loại cây trái khác.

Mặt khác, để thực hiện các cam kết của Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), cần phát triển các công nghệ xử lý chất thải rắn mới, thân thiện môi trường và giảm thải khí nhà kính. Xã hội hoá công tác bảo vệ môi trường nói chung hay công tác quản lý chất thải rắn nói riêng là việc làm cần thiết và phù hợp với nền kinh tế thị trường hiện nay.

Đối với một nước đang phát triển với mật độ dân số khá cao, đặc biệt là trong quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh mẽ như Việt Nam, công tác xử lý CTRSH có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng cuộc sống và bảo vệ môi trường. Đây cũng là một trong các tiêu chí giúp Việt Nam có đủ năng lực để hội nhập quốc tế về mọi mặt. Thiết nghĩ, việc giải quyết những tồn tại nói trên sẽ góp phần tích cực trong công tác xử lý CTRSH.