Trả lời câu hỏi liên quan đến việc rà soát tổng thể các dự án điện mặt trời (ĐMT), tại buổi họp báo Bộ Công Thương diễn ra chiều 12/3, ông Hoàng Tiến Dũng - Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, hiện điện mặt trời mái nhà (MTMN) là nguồn điện sạch, tái tạo có tính chất phân tán, quy mô nhỏ, được tiêu thụ tại chỗ, giảm tổn thất của quá trình truyền tải, phân phối, tận dụng hạ tầng lưới điện hiện có của ngành điện.

ĐMT có thời gian phát chủ yếu vào ban ngày, trong giờ cao điểm của hệ thống điện giúp giảm đỉnh phụ tải, tận dụng được diện tích mặt bằng mái nhà tại các khu dân cư, doanh nghiệp vốn đã có sẵn cơ sở hạ tầng lưới điện đầy đủ, thuận tiện trong việc đấu nối... Do đó cần khuyến khích các thành phần kinh tế như hộ gia đình, doanh nghiệp tham gia đầu tư để cấp điện tự dùng và phần dư bán lại cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Các mục tiêu này đã được bám sát trong quá trình xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích ĐMT tại Việt Nam (Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam)

Theo báo cáo từ EVN, tính đến hết ngày 31/12/2020, cả nước có 105.996 hệ thống ĐMT mái nhà đi vào vận hành, tổng công suất lắp đặt 9.731 MWp (khoảng 7.784 MWac), sản lượng tích lũy ước đạt khoảng 1.337.093 MWh, giảm phát thải khoảng 1.220.766 tấn khí CO2, góp phần bổ sung nguồn điện sạch, tại chỗ, góp phần giải quyết nguy cơ thiếu điện năm 2020, đóng góp quý cho hệ thống điện quốc gia và phát triển kinh tế xã hội. “Nhưng giá điện theo Quyết định 13 có hiệu lực hết năm 2020 nên cần phải ban hành cơ chế chính sách mới, trong đó điện mặt trời mặt nước và mặt đất áp dụng cơ chế đấu thầu còn ĐMTMN dụng cơ chế cố định”- ông Hoàng Tiến Dũng nêu vấn đề.

Với tiến bộ vượt bậc về công nghệ sản xuất thiết bị điện mặt trời nên chi phí sản xuất ĐMT giảm nhanh, ví dụ mặt đất là 9,35 UScent/kWh trước đây là được nhiều nhà đầu tư quan tâm, sau này giảm 7,09 UScent/kWh vẫn được nhiều nhà đầu tư quan tâm. Thực tế cho thấy, tiến bộ khoa học kỹ thuật làm cho ĐMTMN có giá giảm nhanh, hiệu suất cao hơn, là cơ sở để tính toán để giảm giá mua ĐMT mà vẫn đảm bảo lợi ích nhà đầu tư và người mua điện trong tiết kiệm chi phí đầu tư.

Dù vậy, ông Hoàng Tiến Dũng cũng thông tin, vừa qua, Thủ tướng có yêu cầu Bộ Công Thương rà soát phát triển ĐMT, tránh phát triển ồ ạt và quá tải đường dây.

Ông Dũng lý giải, việc quá tải diễn ra vào năm 2019 và đầu năm 2020 tại một số địa phương như Ninh Thuận vì tốc độ phát triển dự án rất nhanh. Với dự án ĐMT, tốc độ xây dựng chỉ từ 4-6 tháng nhưng với đường dây truyền tải, thời gian xây dựng phải mất từ 2 năm trở lên, nên sự tương thích về đầu tư và phối hợp chưa nhịp nhàng. “Thời gian qua, EVN đã xây dựng nhiều công trình, dự án truyền tải; nhiều dự án của tư nhân cũng được triển khai nên cơ bản đến nay, quá tải do năng lượng mặt trời và năng lượng tái tạo theo đó đã được giải quyết”- ông Hoàng Tiến Dũng khẳng định.

​

Theo yêu cầu của Thủ tướng, Bộ Công Thương đã có công văn gửi EVN và địa phương báo cáo tình hình thực hiện Quyết định 13/2020/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển ĐMT tại Việt Nam và ngày 5/3 đã lập đoàn kiểm tra, dự kiến kiểm tra 10 tỉnh, thời gian thực hiện 40 ngày, khi có kết quả sẽ thông tin. Kết quả sẽ báo cáo Thủ tướng Chính phủ và công luận được biết.

Ông Dũng cũng chỉ ra, vừa rồi đã xảy ra tình trạng dư thừa công suất, gây ra khó khăn cho vận hành hệ thống điện, năm 2020 đặt ra kế hoạch sản xuất điện là 260 tỷ kWh nhưng sản lượng thấp hơn kế hoạch gần 16.000 kWh nên nguồn điện phải giảm phát. Đầu năm 2021 rơi vào Tết Nguyên đán, sản lượng điện cũng được yêu cầu thấp hơn, nên tất cả các nhà máy không chỉ mặt trời mà các nguồn truyền thống đều phải cắt giảm công suất.

Liên quan đến quy hoạch điện VIII, ông Hoàng Tiến Dũng cho biết, với nhu cầu vốn lên đến 150 tỷ USD, nhu cầu phụ tải duy trì mức cao 8-9%/năm, tổng công suất 140.000 MW, gấp đôi so với hiện nay, nên cần nhu cầu vốn đầu tư rất lớn, mỗi năm cần 12-13 tỷ USD là thách thức lớn phát triển.

Vấn đề nguồn vốn là phức tạp nên với từng dự án thì chủ đầu tư phải lập nghiên cứu báo cáo phân tích khả thi, tính toán cụ thể. Nhưng quy hoạch chỉ đưa ra tổng vốn huy động và giải pháp chính. Trong đó, với huy động vốn, đề xuất giải pháp là tăng khả năng tài chính nội bộ của doanh nghiệp, tăng uy tín năng lực tài chính để vay vốn thuận lợi với chi phí thấp hơn. “Với nguồn vốn hàng năm huy động cao như vậy, cần có cơ chế mạnh mẽ hơn để khuyến khích mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước, tư nhân đầu tư vào cơ sở hạ tầng ngành điện thông qua cơ chế đấu thầu hoặc xã hội hóa đường dây truyền tải để huy động nguồn lực”- ông Dũng nói.

Theo đó, lãnh đạo Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo nhìn nhận, khi có cơ chế hợp lý, hài hòa lợi ích các bên sẽ có nguồn lực mạnh mẽ. Nhìn vào các dự án nguồn năng lượng tái tạo vừa qua, tư nhân có 16.000 MW tương đương 10 tỷ USD, chỉ huy động trong hơn 2 năm.