Trong những năm qua, song song với chiến lược phát triển kinh doanh, Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba) luôn đẩy mạnh việc thực hiện chủ trương của Chính phủ về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo theo Nghị quyết số 30a⁄2008⁄NQ-CP ngày 27⁄12⁄2008 của Chính phủ, thông qua việc chuyển giao công nghệ và hỗ trợ đào tạo nghề cho nông dân, giúp người dân thoát nghèo nhờ trồng cây nguyên liệu thuốc lá.

Nông dân tỉnh Ninh Thuận tham gia Chương trình thí điểm đào tạo nghề cho lao động

Giai đoạn 2009-2014, Vinataba đã triển khai hỗ trợ huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận và huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng với tổng số tiền trên 34 tỷ đồng với nhiều hoạt động an sinh, xã hội như: Hỗ trợ kinh phí cho hơn 2021 hộ dân của 02 huyện xây nhà ở; xây dựng gần 100 căn nhà tình nghĩa cho người có công với Cách mạng; làm hơn 30km đường giao thông nông thôn tại huyện Hà Quảng, xây dựng trường học và trạm y tế đạt chuẩn quốc gia tại các địa phương, đào tạo nghề cho nông dân và đặc biệt là cấp học bổng cho học sinh, sinh viên nghèo vượt khó… nhằm giúp các huyện thoát nghèo nhanh và bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội tại địa phương.

Bên cạnh đó, để giúp người dân thoát nghèo, Tổng công ty tổ chức thực hiện thí điểm mô hình đào tạo nghề cho nông dân tại các vùng chuyên canh thuốc lá. Từ vụ thuốc lá đông xuân 2009-2014 đến nay, Vinataba đã tổ chức được 112 lớp theo đúng quy trình tuyển sinh và quản lý lớp học, với số lượng học viên được đào tạo nghề là 3.360 người. Trong đó 84 lớp đã hoàn thành còn 28 lớp đang triển khai.

Chương trình thí điểm đào tạo nghề cho lao động nông thôn vùng chuyên canh thuốc lá bước đầu đã thu được hiệu quả tích cực, thu hút sự quan tâm của chính quyền địa phương các cấp. Nông dân phấn khởi, tin tưởng vào chủ trương, chính sách ưu đãi của Đảng và Chính phủ đối với việc phát triển nông nghiệp, nông thôn, và xây dựng nông thôn mới. Nhận thức của nông dân tại các vùng chuyên canh trồng thuốc lá đã nâng cao lên một bước, bà con đã biết áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào quá trình trồng thuốc lá; sử dụng, bảo quản, tiêu huỷ thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả và quan tâm đến bảo vệ môi trường; tạo được sự gắn kết giữa các học viên với nhau, giữa học viên với các nông dân khác.

Kết quả đào tạo cũng tạo sức lan toả của mô hình đào tạo trong cộng đồng dân cư tại địa phương, đặc biệt tại các vùng dân tộc thiểu số, hộ nghèo tại vùng cao đã thay đổi rõ rệt do chương trình dạy nghề có lồng ghép trao đổi về các vấn đề như bình đẳng giới, dân số và kế hoạch hoá gia đình, bạo lực trong gia đình, và các vấn đề khác nổi bật trong vùng; qua đó góp phần tạo cuộc sống gia đình hạnh phúc.

Năng suất và chất lượng thuốc lá nguyên liệu từ khi có áp dụng chương trình thí điểm được nâng cao từ 1,3-1,6 tấn/ha lên 1,7-2 tấn/ha; cá biệt có hộ gia đình đạt năng suất trên 2 tấn/ha. Chất lượng sản phẩm bước đầu đã có sự cải thiện đáng kể được các đơn vị sản xuất thuốc lá điếu ghi nhận và một phần sản phẩm thuốc lá nguyên liệu trong nước đã được xuất khẩu ra nước ngoài. Thu nhập bình quân trên 1 ha tăng từ 35 triệu/ha năm 2005 lên 50 triệu/ha mùa vụ năm 2010-2011; Mùa vụ 2011-2012 đạt khoảng 70 triệu/ha; mùa vụ năm 2012-2014 đạt khoảng 80 triệu/ha; 100% sản lượng đầu ra đạt yêu cầu được doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, ký hợp đồng đầu tư và tiêu thụ thuốc lá.

Một ví dụ cụ thể nhất về hỗ trợ cho người dân thoát nghèo là ở tỉnh Gia Lai. Theo ông Trương Nguyên Hảo - Chủ tịch xã Ia Broai, Ia Pa, Gia Lai, trong những năm qua, từ khi Vinataba về đầu tư tại địa phương, người dân đã chuyển đổi sang trồng thuốc lá. Thuốc lá trở thành cây trồng chủ lực mang lại hiệu quả kinh tế cao, làm thay đổi kinh tế của nông dân tại các vùng trồng. Nhiều hộ gia đình trồng thuốc lá thoát nghèo vươn lên làm giàu ngay trên cánh đồng của mình, đây là điều rất ít cây nông nghiệp làm được. Trong những năm gần đây, thị trường các sản phẩm nông nghiệp nói chung không ổn định đầu ra, biến động thị trường làm giá cả thu mua có xu hướng giảm hoặc không ổn định, nhưng cây thuốc lá luôn có xu hướng đi lên, trong 3 năm gần đây, giá năm sau luôn cao hơn năm trước từ 12-15%, góp phần cải thiện đời sống, tăng thu nhập và xóa đói giảm nghèo cho người nông dân.

Người dân Gia Lai thoát nghèo nhờ trồng cây thuốc lá. Ảnh: moit.gov.vn

Hiện nay, 90% diện tích thuốc lá của Gia Lai là do các doanh nghiệp đầu tư cho người nông dân theo mô hình “bốn nhà”: doanh nghiệp - nhà nông - nhà nước - nhà khoa học. Ông Vũ Văn Cường, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam (Vinataba) cho biết, Vinataba đã phối hợp với các đơn vị đối tác liên doanh như BAT đầu tư cho người nông dân thông qua việc đầu tư giống (tạo các giống mới có năng suất cao), đầu tư phân bón, cơ giới hóa nông nghiệp (từ khâu làm vườn cho tới khâu tưới tiêu). Tổ chức tập huấn kỹ thuật cho người nông dân trong việc trồng, chăm sóc cây để có chất lượng tốt nhất và năng suất cao nhất. Hướng dẫn quy trình chăm sóc cây theo kỹ thuật thân thiện với môi trường. Qua đó năng suất của người nông dân được tăng lên rất nhiều. Trước đây chỉ khoảng 1,9 tấn/ha thì nay đã lên đến 2,8 tấn/ha. Chất lượng thuốc lá được nâng lên dẫn đến lợi nhuận của người nông dân tăng rất cao. Sau khi thu hoạch sẽ bao tiêu toàn bộ sản phẩm nguyên liệu thuốc lá của người nông dân thông qua hợp đồng thu mua ký từ đầu vụ, kết hợp với chính quyền địa phương đầu tư cơ sở hạ tầng (đầu tư và cải tạo đường giao thông, hệ thống thủy lợi, trường học, dạy nghề trồng thuốc lá cho nông dân, trồng rừng).

Bên cạnh đó, Liên doanh đã trồng khảo nghiệm thành công các loại giống thuốc lá lai, với năng suất và chất luợng cao hơn các giống cũ nhằm dự phòng, vào thời điểm phù hợp sẽ chuyển giao cho nông dân trồng đại trà. Đồng thời, liên doanh đã chuyển đổi thành công hàng trăm lò sấy sử dụng củi sang sử dụng vỏ trấu. Hiện liên doanh đang xây dựng thí điểm lò sấy bằng năng lượng mặt trời để thay thế cho lò sấy truyền thống, nâng cao chất lượng nguyên liệu, giảm công lao động và thân thiện hơn với môi trường.

Thông qua mô hình đầu tư gắn kết với trách nhiệm xã hội, phương thức đầu tư nguyên liệu của Tổng công ty đã góp phần xây dựng và phát triển vùng trồng nguyên liệu trong nước theo hướng tập trung, chuyên canh, đưa cây thuốc lá trở thành cây đem lại lợi ích kinh tế cho người nông dân, trở thành cây xóa đói giảm nghèo trong chương trình quốc gia, dạy nghề người nông dân; phát triển kinh tế gắn với an ninh quốc phòng.

Hoàng Liên