Theo Cục Phòng vệ thương mại (PVTM), Bộ Công Thương, đến nay, các sản phẩm của Việt Nam bị điều tra PVTM khá đa dạng, tập trung nhiều ở các sản phẩm kim loại (thép, nhôm); nông, thủy sản (tôm, cá tra) và sợi. Đặc biệt, thị trường khởi xướng điều tra, áp dụng biện pháp PVTM với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam, đứng đầu là Mỹ, tiếp theo là Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, EU, Canada, Úc và các nước ASEAN, còn lại là một số thị trường khác.

Trong đó, gần đây nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đang bị Ấn Độ tăng cường siết chặt PVTM để bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước hàng hóa nhập khẩu. Theo thống kê của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), tới nay, Ấn Độ đã điều tra tổng cộng 2.006 trên tổng số 7.133 vụ việc - là quốc gia đứng đầu thế giới về số lượng các vụ việc PVTM. Trong đó, Ấn Độ đã tiến hành điều tra gần 30 vụ việc đối với hàng xuất khẩu từ Việt Nam. Các mặt hàng bị điều tra thuộc nhiều nhóm ngành hàng khác nhau như ván gỗ, sợi, thép, đồng, pin năng lượng mặt trời.

Hiện, Ấn Độ là một trong 10 đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch thương mại hai chiều trên 10 tỷ USD. Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Ấn Độ đã tăng hơn 2 lần trong giai đoạn 2015-2020, từ 2,4 tỷ USD năm 2015 lên 5,2 tỷ USD năm 2020. 4 tháng đầu năm 2021, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Ấn Độ đạt 2,2 tỷ USD, tăng 38,4% so với cùng kỳ năm trước.

Việc Ấn Độ gia tăng điều tra PVTM đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, theo ông Lê Triệu Dũng – Cục trưởng cục PVTM, do kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tăng rất nhanh khiến một số mặt hàng xuất khẩu của ta tạo sức ép cạnh tranh đáng kể tại thị trường Ấn Độ dẫn đến nguy cơ cao hơn phải đối diện với các vụ việc điều tra PVTM. Mặt khác, trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19 cũng có thể gây khó khăn thêm cho nhiều ngành sản xuất, vì thế buộc các ngành sản xuất Ấn Độ phải đề nghị chính phủ tăng cường các biện pháp để bảo vệ sản xuất trong nước.

Bên cạnh đó, ông Lê Triệu Dũng - cho rằng, các mặt hàng có tăng trưởng xuất khẩu nhanh, dù kim ngạch lớn hay nhỏ có thể trở thành mục tiêu bị điều tra PVTM nếu ngành sản xuất nội địa của Ấn Độ cho rằng hàng nhập khẩu gây thiệt hại nghiêm trọng cho họ. Ngoài ra, các doanh nghiệp đã thoát khỏi một vụ việc PVTM cũng có thể trở thành mục tiêu của một cuộc điều tra mới nhằm đảm bảo hiệu quả của các biện pháp trước đây. Vì vậy, các sản phẩm đã bị điều tra, áp dụng một trong các biện pháp PVTM vẫn có thể tiếp tục bị điều tra áp dụng các biện pháp PVTM khác.

Việc bị các thị trường xuất khẩu siết chặt PVTM, trong đó có Án Độ đang tạo ra những thách thức đáng kể cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ; làm kìm hãm gia tăng xuất khẩu hàng hóa. Mặt khác, việc theo đuổi các vụ kiện thương mại trong thời gian dài làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự ổn định trong sản xuất, xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam. Về lâu dài, doanh nghiệp khó có thể đưa ra một chiến lược xuất khẩu dài hạn. Ngay khi vụ việc PVTM được khởi xướng, các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam đã phải đối mặt với việc đảo lộn và thay đổi kế hoạch kinh doanh, đầu tư sản xuất, chiến lược mặt hàng để đáp ứng với những thay đổi mới của thị trường xuất khẩu.

Khó khăn hơn khi xu thế bảo hộ đang gia tăng, một số nước có xu hướng thay đổi các thông lệ điều tra như tự khởi xướng điều tra, thay đổi phương pháp tính toán, thay đổi quy trình điều tra để bảo hộ ở mức cao cho các ngành sản xuất trong nước, dẫn tới nhiều diễn biến khó lường. Đối với hàng hóa đã bị áp dụng thuế chống bán phá giá hoặc chống trợ cấp, thành viên áp dụng biện pháp có thể sẽ theo dõi xu hướng dịch chuyển sản xuất và thương mại sang các nước lân cận để ngăn chặn các hành vi lẩn tránh.

Vì vậy, đại diện Cục PVTM khuyến cáo, các doanh nghiệp Việt Nam cần lưu ý theo dõi biến động về giá và lượng xuất khẩu của mặt hàng mà xuất khẩu sang Ấn Độ để có đánh giá kịp thời. Những mặt hàng có giá xuất khẩu cạnh tranh, lượng xuất khẩu tăng nhanh sẽ có nguy cơ bị điều tra PVTM cao hơn. Doanh nghiệp cũng có thể thông qua đối tác nhập khẩu của mình tại Ấn Độ để nắm tình hình và dự báo trước khả năng bị điều tra PVTM.

Thời gian qua, liên tiếp các vụ việc được Ấn Độ thông báo khởi xướng điều tra PVTM, Cục PVTM đã luôn nêu rõ với doanh nghiệp, bất kỳ hành động thể hiện sự bất hợp tác, hoặc hợp tác không đầy đủ có thể dẫn tới việc Bộ Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ sử dụng các chứng cứ bất lợi sẵn có, làm căn cứ và cơ sở cho việc áp dụng mức thuế chống bán phá giá do nguyên đơn đề xuất. Việc bị áp thuế chống bán phá giá cao sẽ làm suy giảm lợi thế cạnh tranh, mất một phần hoặc toàn bộ thị trường xuất khẩu Ấn Độ vào tay các đối thủ cạnh tranh Ấn Độ và/ hoặc các quốc gia khác.

Để chủ động ứng phó với các vụ việc PVTM từ thị trường xuất khẩu, trong đó có Ấn Độ, hiện Bộ Công Thương đang triển khai cung cấp trong danh sách cảnh báo sản phẩm có nguy cơ bị điều tra PVTM, điều tra lẩn tránh thuế đăng tải định kỳ hàng quý trên trang thông tin điện tử (http://pvtm.gov.vn/) để doanh nghiệp có sự chuẩn bị tốt hơn khi xây dựng các phương án sản xuất, kinh doanh của mình. Đồng thời, Cục PVTM luôn chủ động hỗ trợ, hướng dẫn kịp thời cho doanh nghiệp ứng phó các vụ kiện PVTM từ nước ngoài.