Trong xã hội hiện đại, nhân lực là nguồn lực quan trọng nhất đối với sự phát triển của bất kỳ ngành sản xuất nào và quốc gia nào, bởi nếu có những con người tài năng, có năng lực chuyên môn, có bản lĩnh thì việc khai thác và sử dụng những nguồn lực khác mới hiệu quả và mang lại nhiều lợi ích cho ngành cũng như xã hội.

Hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp, gắn kết giữa đào tạo và sử dụng lao động không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu có tính tất yếu để nâng cao chất lượng đào tạo, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ về nhân lực trên thị trường lao động trong nước, khu vực và thế giới.

Trong những năm gần đây, ngành Giấy Việt Nam có tốc độ phát triển trung bình khoảng 11-14%/năm. Bên cạnh đó, việc tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do, đặc biệt như: Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) sẽ mang lại cơ hội xuất khẩu lớn cho ngành Giấy của Việt Nam. Trước những thay đổi đối với ngành công nghiệp giấy Việt Nam, nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn, tay nghề cao đang là đòi hỏi rất cấp bách khi nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm giấy và sản phẩm có nguồn gốc từ giấy đang không ngừng gia tăng cùng với đó là sự ra đời của nhiều doanh nghiệp giấy được đầu tư xây dựng với quy mô lớn và hệ thống máy móc, thiết bị hiện đại.

Hiện nay, ngành giấy có gần 500 doanh nghiệp, với số lao động trực tiếp khoảng 50.000 người. Trong đó, gần 100 doanh nghiệp có dây chuyền thiết bị hiện đại và dự kiến trong thời gian tới, con số này sẽ không ngừng gia tăng. Đồng thời, ngành giấy còn là một trong những ngành có tốc độ phát triển cao trong thời gian qua, đóng góp hiệu quả cho nền kinh tế.

Nhân lực ngành giấy hiện không chỉ ít về số lượng mà còn có nhiều hạn chế về chất lượng và số nhân lực có chuyên môn, tay nghề cao chủ yếu tập trung ở một số nhà máy lớn. Trong khi lực lượng lao động trong doanh nghiệp tại các khu vực công nghiệp địa phương, kinh tế tư nhân, kinh tế hộ gia đình phần lớn không được đào tạo một cách bài bản, chủ yếu làm việc theo kinh nghiệm, chỉ có khả năng vận hành các loại thiết bị đơn giản, chưa hiểu đầy đủ bản chất của quá trình công nghệ. Tình trạng này đã và đang hạn chế khả năng ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và công nghệ tiên tiến, hiện đại vào quá trình sản xuất. Đây cũng là một trong những nguyên nhân dẫn tới năng suất lao động thấp, thực trạng này đang là rào cản lớn với ngành công nghiệp giấy trên con đường phát triển và hội nhập.

Sự chuyển biến mạnh mẽ về quy mô công suất, công nghệ và thiết bị hiện đại, đòi hỏi tất yếu về nguồn nhân lực, không chỉ công nhân vận hành, mà cả nhân lực có trình độ cao đẳng, đại học và sau đại học. Không chỉ nguồn nhân lực chuyên môn công nghệ giấy, mà cả những lĩnh vực khác, như cơ khí chế tạo, điện-nhiệt, điều khiển tự động hóa, công nghệ thông tin và quản trị doanh nghiệp. Bên cạnh kiến thức, kỹ năng tay nghề và chuyên môn tốt, nhân lực ngành giấy ngày nay còn cần phải thông thạo ngoại ngữ và thương mại quốc tế, có năng lực tự đào tạo và tiếp nhận chuyên môn cần thiết cho vận hành và quản trị doanh nghiệp. Ở khía cạnh nào đó, doanh nghiệp FDI có những lợi thế và mức sẵn sàng nhất định khi đầu tư và vận hành sản xuất nhờ có đội ngũ nhân lực nước ngoài giỏi. Trong khi đó, hầu hết các doanh nghiệp trong nước đều gặp nhiều khó khăn trong tuyển dụng nhân lực. Mặc dù vậy, đặc điểm chung là các doanh nghiệp đều sử dụng chủ yếu nguồn nhân lực trong nước. Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Lao động Xã hội, 55% số doanh nghiệp cho rằng rất khó tìm kiếm nguồn lao động có chất lượng cao. Trong khi nhiều doanh nghiệp FDI đang có kế hoạch mở rộng đầu tư tại Việt Nam, nhưng nếu không nâng cao chất lượng nguồn lao động thì rất khó có thể thu hút đầu tư. Vì vậy, hơn bao giờ hết, nhu cầu nâng cao số lượng và chất lượng nhân lực cho ngành giấy cả thời điểm hiện nay và trong vòng 10-15 năm tới là vấn đề chung của toàn ngành. Thêm vào đó, môi trường làm việc cũng còn nhiều hạn chế, đặc biệt là với doanh nghiệp vừa và nhỏ (chiếm số lượng lớn trong ngành giấy), như chưa có tính chuyên nghiệp, máy móc thiết bị lạc hậu, chưa áp dụng công nghệ mới vào sản xuất, thiếu “đất” cho sự sáng tạo cũng như có rất ít cơ hội thăng tiến nghề nghiệp. Điều này cũng làm cho ngành giấy kém hấp dẫn, không thu hút được nguồn nhân lực chất lượng cao, cũng như chưa khuyến khích được các bạn trẻ theo học chuyên ngành này.

Hiện nay, nhân lực được đào tạo bài bản chuyên ngành công nghệ sản xuất bột giấy và giấy chủ yếu từ các trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Nông Lâm TP HCM và Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ, tuy nhiên số lượng rất ít.

Phải thẳng thắn nhìn nhận, hệ thống cơ sở đào tạo nhân lực cho ngành giấy hiện nay còn mỏng và nhiều bất cập. Theo đó, các cơ sở giáo dục đào tạo phải đổi mới từ đội ngũ giảng viên; cơ sở vật chất trang thiết bị; phương thức đào tạo để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của ngành giấy và quá trình hội nhập.

Tình trạng học sinh, sinh viên các trường đại học, cao đẳng sau khi tốt nghiệp chưa đáp ứng được nhu cầu của các nhà tuyển dụng vẫn còn nhiều. Theo một nghiên cứu gần đây của Viện Khoa học Lao động Xã hội đã chỉ ra năng suất lao động ở Việt Nam và trình độ quản trị doanh nghiệp rất thấp. Theo đó hiện 2/3 người lao động đang thiếu hụt kỹ năng về lao động và kỹ thuật. Thực trạng trên phản ánh sự bất cập, không ăn khớp giữa hoạt động đào tạo và việc sử dụng lao động, giữa nhà trường với doanh nghiệp. Thực tế này đòi hỏi trường phải quan tâm hơn nữa đến mối liên kết, hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Chúng ta đã và đang chứng kiến sự phát triển và ứng dụng nhanh chóng của các công nghệ hiện đại từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trong đó các nhà máy thông minh được quản lý, quản trị thông qua hệ thống thực - ảo, dựa trên nền tảng của các công nghệ số và ứng dụng internet vạn vật (AI).

​

Ngành công nghiệp giấy cũng không nằm ngoài xu hướng vừa nêu. Để nâng cao khả năng cạnh tranh của từng doanh nghiệp và cả ngành giấy, ngoài các vấn đề về thiết bị, công nghệ thì một yếu tố mang tính chất quyết định, đó là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là kỹ năng của người lao động để đáp với nhu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp, hướng đến mục tiêu không ngừng tăng năng suất lao động, nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất.

Các doanh nghiệp cần nhìn nhận cơ sở đào tạo như bạn hàng, hai bên đến với nhau cùng có lợi và hợp tác với nhau để cùng phát triển. Mặt khác, ở khía cạnh trách nhiệm xã hội hoặc để doanh nghiệp thực sự là “cánh tay nối dài” trong hoạt động đào tạo của nhà trường thì cần sử dụng có hiệu quả trang thiết bị và công nghệ của doanh nghiệp phục vụ công tác đào tạo và hình thành năng lực nghề nghiệp cho người học trong quá trình đào tạo. Như vậy sau khi tốt nghiệp, HSSV có thể làm việc ngay tại doanh nghiệp mà không mất nhiều thời gian làm quen và đào tạo lại. Mặt khác, doanh nghiệp cũng có được nguồn nhân lực có năng lực và đào tạo một cách bài bản. Như vậy, doanh nghiệp sẽ giảm thiểu được chi phí và thời gian tuyển dụng, hướng dẫn và đào tạo lại đối với lao động mới.

Nhân lực sẽ là một lợi thế của ngành giấy, nếu giải quyết tốt bài toán cung - cầu nhân lực giữa đơn vị đào tạo và doanh nghiệp. Tài sản lớn nhất của doanh nghiệp là nhân lực, nên việc đầu tư vào phát triển nguồn tài nguyên này phải được ưu tiên trước tiên.

Khi nhà trường và doanh nghiệp có mối quan hệ chặt chẽ, xây dựng được những lợi ích cho nhau, hỗ trợ nhau phát triển sẽ giải quyết được các vấn đề xã hội như thất nghiệp, làm trái nghề, nhảy việc tạo nên sự ổn định xã hội. Đồng thời, với sự hỗ trợ của doanh nghiệp, nhà trường có thể chuyển nhanh sang cơ chế tự chủ, giảm bao cấp của Nhà nước.

Vì vậy, ngoài sự đổi mới tích cực của cơ sở đào tạo, rất cần sự tham gia của doanh nghiệp trong “cuộc chơi” nhân lực chất lượng cao. Doanh nghiệp cũng cần quan tâm hơn nữa đến công tác đào tạo nguồn nhân lực, tăng cường hợp tác liên kết đào tạo; đề xuất các mô hình và phương thức hợp tác, gắn kết giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo để nâng cao chất lượng đào tạo; đáp ứng những đòi hỏi về kỹ năng mới đang diễn ra ở mọi khâu của quá trình sản xuất, từ khâu lập kế hoạch, chuẩn bị nơi làm việc, đến vận hành thiết bị, giám sát quá trình và bảo đảm an toàn. Doanh nghiệp cũng cần quan tâm hơn nữa đến chế độ, môi trường làm việc và quyền lợi của người lao động.

Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam tạo điều kiện và tích cực hơn nữa trong việc kết nối giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp trong ngành nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về chất lượng cũng như năng suất lao động.

Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam có thể trở thành đầu mối tập hợp những giải pháp, chiến lược đào tạo, phát triển nguồn nhân lực với cơ quan quản lý Nhà nước và cơ quan chuyên môn; Nơi tiếp nhận, tư vấn phương án, đề xuất về hoạt động đào tạo giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo theo hướng chuyên nghiệp, chuyên môn hoá cao; chú trọng đầu tư cho hoạt động nghiên cứu ở những lĩnh vực mới.

Hiện cơ chế, chính sách chưa khuyến khích được doanh nghiệp tham gia công tác đào tạo với nhà trường. Tuy nhiên, việc hợp tác doanh nghiệp là xu thế tất yếu để nâng cao chất lượng đào tạo, do đó, để có thể hợp tác tốt với doanh nghiệp, Nhà trường định hướng các công việc cụ thể như sau:

Để đáp ứng yêu cầu đào tạo trong môi trường mới, đội ngũ nhà giáo phải được bổ sung, cập nhật những năng lực mới, năng lực sáng tạo. Việc hoàn thiện những năng lực mới trên cơ sở chuẩn hóa, thông qua các hoạt động đào tạo, tự đào tạo và bồi dưỡng kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề, kỹ năng sư phạm, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học và những kỹ năng mềm cần thiết khác. Có như vậy, việc đào tạo sẽ gắn kết chặt chẽ hơn với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

Nhà trường cần xây dựng cơ chế để đội ngũ cán bộ kỹ thuật, chuyên gia từ doanh nghiệp trực tiếp tham gia giảng dạy những nội dung cần thiết trong chương trình đào tạo nhằm giúp người học tiếp cận được các thông tin cập nhật từ doanh nghiệp cũng như được các chuyên gia chia sẻ kinh nghiệm làm việc, được truyền cảm hứng giúp sinh viên thêm yêu nghề.

Chương trình đào tạo được thiết kế theo nhu cầu doanh nghiệp và có tính đến sự thay đổi. Các chương trình đào tạo được xây dựng trên cơ sở chuẩn đầu ra đã được Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội ban hành.

Chương trình đào tạo ngoài trang bị những kỹ năng nghề nghiệp, cần tích hợp các nội dung về kỹ năng mềm, kỹ năng khởi nghiệp, đạo đức nghề nghiệp; trang bị tốt hơn cho người học những kỹ năng như ứng dụng công nghệ thông tin, giao tiếp hiệu quả, lắng nghe tích cực, khả năng nhận thức để tự giải quyết vấn đề một cách sáng tạo, cần nhiều hơn đến tư duy.

Nhà trường định kỳ lấy ý kiến doanh nghiệp về chương trình đào tạo, chương trình môn học để cập nhật, điều chỉnh cho phù hợp, từ đó, giúp chương trình đào tạo của nhà trường bám sát thực tiễn sản xuất của doanh nghiệp.

Nhà trường cần tập trung sử dụng các nguồn kinh phí hỗ trợ của Nhà nước và kinh phí tự có để đầu tư lớn cho việc mua sắm trang thiết bị chuyên ngành, đẩy mạnh việc xây dựng phòng học đa phương tiện, phòng chuyên môn hóa; hệ thống thiết bị ảo mô phỏng, thiết bị thực tế ảo và các phần mềm ảo mô phỏng thiết bị trong ngành sản xuất bột giấy và giấy phục vụ đào tạo nhân lực ngành giấy.

Sự tương tác giữa nhà trường và doanh nghiệp là mối liên kết chặt chẽ không thể thiếu trong hoạt động của nhà trường. Nhà trường phải tích cực tham gia hoạt động với các hiệp hội ngành nghề để giúp nhà trường thuận lợi trong quan hệ với doanh nghiệp. Theo đó, nhà trườn phải luôn bám sát nhu cầu của doanh nghiệp, tích cực, chủ động nắm bắt được các thông tin từ doanh nghiệp như số liệu về nhu cầu tuyển dụng, yêu cầu đối với vị trí việc làm, thu hút hỗ trợ học bổng cho HSSV, phát triển nguồn nhân lực phù hợp cho tương lai, nhu cầu đổi mới công nghệ sản xuất...

Xây dựng cơ chế đặt hàng của doanh nghiệp với nhà trường để đào tạo nhân lực là hướng đi cần đẩy mạnh để nâng cao chất lượng và hiệu quả hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp. Một khi nhà trường và doanh nghiệp xây dựng được mối quan hệ chặt chẽ, sâu rộng thì nhà trường có thể nắm bắt được nhu cầu về nguồn nhân lực của doanh nghiệp, từ đó, nhà trường có thể giúp doanh nghiệp bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho cán bộ, công nhân viên.

Nhà trường cũng cần phải có đại diện tham gia trong các dự án của doanh nghiệp. Hoạt động này giúp nhà trường dễ dàng đưa giảng viên và học sinh, sinh viên vào nghiên cứu, thực hành và làm việc thực tế, đáp ứng đúng nhu cầu nhân sự mà doanh nghiệp cần.

Nhà trường cần tổ chức các buổi giao lưu, gặp mặt, hội thảo với cựu sinh viên để họ chia sẽ kinh nghiệm của mình cũng như nhận phản hồi của cựu sinh viên về chương trình đào tạo, chương trình môn học của trường để có điều chỉnh, cập nhật kịp thời.

Là một thành viên của Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam, nhà trường rất cần có được sự quan tâm, chia sẻ và phối hợp đồng bộ với các thành viên trong Hiệp hội. Trường Cao đẳng Công Thương Phú Thọ luôn luôn lắng nghe, tiếp thu ý kiến phản hồi từ doanh nghiệp để liên tục cải tiến chất lượng dịch vụ của mình. Nhà trường cam kết không ngừng nỗ lực phấn đấu, đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng ngày càng tốt hơn nữa nhu cầu đào tạo nhân lực cho doanh nghiệp. Sự hợp tác, thành công của doanh nghiệp chính là khẳng định vị thế, là động lực giúp nhà trường nỗ lực phấn đấu hơn nữa trong quá trình hoàn thiện và phát triển. Nhà trường luôn mong muốn hợp tác tốt nhất và cùng chia sẻ thành công, coi trọng tinh thần trách nhiệm cao trong mọi hoạt động hợp tác, đào tạo, tư vấn, huấn luyện cho doanh nghiệp và đơn vị thành viên.

1. Hiệp hội Giấy và Bột giấy Việt Nam.

2. Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp.

3. Hội thảo Giáo dục Việt Nam: Phát triển Giáo dục nghề nghiệp trong bổi cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng và hội nhập quốc tế.

4. Lê Thị Hải Vân, Hoạt động liên kết gắn nhà trường với doanh nghiệp: Lý thuyết và ứng dụng tại các trường cao đẳng, Chuyên đề công nghệ và giáo dục 12/2018.

5. Hương Giang, Chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam thời kỳ hội nhập: Cơ hội và thách thức, Tạp chí Tài chính 13/3/2019