Hợp chất methyl caffeate (MC) có hàm lượng khá cao trong cây ngọc cẩu (0,036%) có hoạt tính gây độc tế bào khả quan, đây là một ứng cử viên đầy hứa hẹn để điều trị các bệnh liên quan đến ung thư, viêm.
Với mục đích nghiên cứu sử dụng và phát triển các hợp chất caffeate, tạo ra sản phẩm dược phẩm định hướng hỗ trợ, điều trị ung thư và một số bệnh khác, nhóm nghiên cứu tại Viện Hóa học đã tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu sử dụng các hợp chất caffeate định hướng tạo sản phẩm hỗ trợ điều trị ung thư”. Đây là đề tài cấp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam do PGS.TS. Trịnh Thị Thủy làm chủ nhiệm, đề tài được thực hiện trong thời gian từ năm 2020 đến năm 2021.
Chủ nhiệm PGS.TS. Trịnh Thị Thủy và nhóm nghiên cứu (Ảnh: VAST)
Theo PGS.TS. Trịnh Thị Thủy Caffeate là các dẫn xuất của acid caffeic (CADs, CA), một chất khá phổ biến trong nhiều loài thực vật, thực phẩm thông dụng như hạt cà phê, chè, rau, hoa quả .... CA đã được chứng minh có nhiều tác dụng như hạ đường huyết, khả năng chống viêm, chống virus, chống oxy hóa tiềm năng, điều hòa miễn dịch và ức chế nhiều dòng tế bào ung thư, trong đó có ung thư phổi, ruột kết (in vitro và in vivo). Các dẫn xuất của CA đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thuốc chống ung thư.
Ngoài CA, methyl caffeate (MC) cũng là một hợp chất có hoạt tính gây độc tế bào tốt trên các dòng tế bào ung thư thử nghiệm và có khả năng ức chế miễn dịch. Hoạt chất này được thống kê có hàm lượng khá cao trong cây ngọc cẩu (Balanophora laxiflora Hemsley). Do đó, nhóm nghiên cứu của PGS.TS. Trịnh Thị Thủy đã lựa chọn quy trình thu nhận dẫn xuất caffeate từ loài ngọc cẩu và thử tác dụng cũng như cơ chế tác dụng của chúng trên một số dòng tế bào ung thư, tập trung sâu hơn trên dòng tế bào ung thư tủy xương cấp (OCI-AML3).
Theo thống kê có khoảng trên 50 chất được tìm thấy ở loài ngọc cẩu, trong đó hợp chất methyl caffeate (MC) có hàm lượng khá cao và có hoạt tính gây độc tế bào khả quan. (Ảnh: Bệnh viện Nguyễn Tri Phương)
Trong quá trình nghiên cứu, nhóm đã xây dựng được quy trình chiết, tách tinh chế hợp chất methyl caffeate (MC) từ cây Ngọc cẩu (quy mô 2g MC/mẻ, hiệu suất trung bình 0.036%). Chế phẩm Caffeate-MC được tạo an toàn; có hoạt tính tốt (kích hoạt opoptosis đối với dòng tế bào ung thư tủy xương cấp); đạt các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP, theo thông tư của bộ Y tế quy định nguyên liệu bào chế thực phẩm bảo vệ sức khỏe).
Theo tài liệu công bố gần đây các hợp chất caffeine hydrazide có ảnh hưởng tốt đối với các yếu tố tiền viêm, có liên quan đến hệ miễn dịch. Đồng thời, theo y học hiện đại quá trình gây viêm và ung thư có liên quan mật thiết với nhau. Tác dụng điều hòa miễn dịch và đối kháng cytokine của các dẫn xuất caffeate đang được các nhà khoa học trên thế giới đặc biệt quan tâm trong những năm gần đây và được đánh giá là rất có tiềm năng cho nghiên cứu phát triển ứng dụng trong dược phẩm. Vì vậy, đề tài nghiên cứu thêm hoạt tính điều hòa miễn dịch và ức chế sản sinh NO của các chất caffeate mới tổng hợp được từ AC là sản phẩm của đề tài.
Chế phẩm Caffeate-MC (Ảnh: VAST)
Kết quả thử nghiệm cho thấy các dẫn xuất caffeyl hydraride mới có hoạt tính ức chế sản sinh nitric oxide (NO) tốt. Đáng chú ý, chất fluorobenzoic hydraride có hoạt tính ức mạnh nhất với giá trị IC5011,90±0,73 µM, mạnh hơn hai lần so với đối chứng dương (L-NMMA). Các kết quả thử nghiệm hoạt tính này là cơ sở để định hướng cho các nghiên cứu tiếp theo.
Được biết, đây là lần đầu tiên hoạt chất MC được công bố hoạt tính ức chế tăng sinh đáng kể tế bào OCI-AML3 và kích hoạt tế bào chết theo chương trình apoptosis. Nhóm đã tổng hợp được 8 dẫn xuất caffeyl hydrazide mới có hoạt tính kháng viêm rất tốt. Trong thời gian tới, nhóm nghiên cứu mong muốn được tiếp tục nghiên cứu các hợp chất này theo hướng hoạt tính kháng viêm nhằm ứng dụng rộng rãi trong dược phẩm.
Ngọc cẩu là một loại cây sống lâu năm. Cây tồn tại và phát triển bằng cách sống ký sinh trên các cây gỗ lớn, có tán lá rộng trong rừng hoặc những vùng núi có độ cao trên 1300m, đặc biệt ưa thích khí hậu lạnh. Ở Việt Nam nấm ngọc cẩu phân bố tập trung ở các tỉnh miền núi phía Bắc như Sơn La, Lào Cai, Hòa Bình, Yên Bái, thậm chí là ở những ngọn núi cao vùng Sapa, Tam Đảo, Hoàng Liên Sơn, Ba Vì,... |
.Tố Uyên
