Tuy nhiên, không có quá nhiều thông tin về các dự án đã tham gia của Việt Nam cũng như kết quả. Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa xác định sẽ tiếp tục tham gia JFS hay không.
Horizon Europe là chương trình đòi hỏi các doanh nghiệp tham gia phải có trình độ công nghệ nhất định và chú trọng đến hoạt động nghiên cứu phát triển. Tại sự kiện quốc gia Kết nối công nghệ và ĐMST Việt Nam - Techconnect and Innovation Vietnam 2023, Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ KH&CN) đã khởi động đợt khảo sát đầu tiên về nhu cầu tham gia vào Horizon Europe của các đơn vị Việt Nam. Kết quả khảo sát cho thấy, phần lớn doanh nghiệp tham gia khảo sát có nhu cầu tham gia vào Horizon Europe nhưng khả năng tiếp cận chương trình còn thấp. Một số khó khăn chính mà doanh nghiệp đang gặp phải là: mức độ hiểu quy trình hành chính, quản lý để chuẩn bị hồ sơ (46,2%); xác định cuộc kêu gọi đề xuất nào là phù hợp (38,5%); xác định đối tác đến từ châu Âu (7,7%).
Mặt khác, vai trò của NCP là rất quan trọng trong việc thúc đẩy sự tham gia vào Horizon Europe, NCP Việt Nam đang gặp phải thách thức về khối lượng và yêu cầu công việc quá lớn, thông tin cần xử lý quá nhiều, trong khi nguồn lực quá hạn chế.
Đối với Eureka Network, Việt Nam chưa tham gia vào các hoạt động thuộc mạng lưới này mặc dù đã có một số cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam. Những thách thức chính mà doanh nghiệp Việt Nam gặp phải khi tham gia vào Eureka Network gồm: (i) Chưa có định hướng hợp tác bằng văn bản cụ thể đến từ Chính phủ Việt Nam. Bởi vậy, doanh nghiệp chưa biết đến các mạng lưới và các chương trình thuộc mạng lưới này; (ii) Hiểu biết về chương trình và các lợi ích của chương trình còn nhiều thiếu sót, chưa có các bộ tài liệu hướng dẫn và thông tin rộng rãi; (iii) Chưa có cơ quan chuyên trách được giao thúc đẩy việc tham gia của Việt Nam vào Eureka Network; (iv) Thiếu mạng lưới chuyên gia hỗ trợ; (v) Thiếu năng lực kết nối với mạng lưới các viện nghiên cứu, trường đại học, đối tác trong và ngoài nước.
Hình 2. Thảo luận thực hành tốt giữa EU - Việt Nam về khoa học, công nghệ và ĐMST.
Một số giải pháp đề xuất
Giải pháp chung
Một là, cần nâng cao nhận thức về khoa học, công nghệ và ĐMST, coi đó nền tảng để nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính cạnh tranh của doanh nghiệp. Doanh nghiệp cần chú trọng phát triển cả 2 chiều (ngang và sâu). Về chiều ngang, cần đầu tư và quan tâm hơn đến bộ phận R&D, bộ phận hợp tác quốc tế cũng như đặt vấn đề hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học trong nước. Về chiều sâu, cần tích cực kết hợp với đối tác cả trong nước và quốc tế, các tổ chức hỗ trợ, chuyên gia để tiếp cận với các mạng lưới quốc tế và dự án nghiên cứu chung. Thông qua việc hợp tác với một số đối tác quốc tế trong dự án cụ thể, doanh nghiệp có thể đào tạo cán bộ, nâng cao năng lực nghiên cứu, hấp thu và làm chủ công nghệ, cũng như tiếp cận với thị trường quốc tế thông qua quan hệ bền chặt với đối tác.
Hai là, Nhà nước tạo dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý thuận lợi, khuyến khích doanh nghiệp thành lập và sử dụng quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp, trong đó chú trọng việc sử dụng quỹ để tham gia đối ứng, thực hiện các dự án, nhiệm vụ hợp tác nghiên cứu chung quốc tế.
Ba là, hình thành cơ sở dữ liệu về các chương trình hợp tác nghiên cứu chung về ĐMST quốc tế tiềm năng cho doanh nghiệp Việt Nam.
Bốn là, xây dựng mối quan hệ hợp tác với các thành viên khác trong mạng lưới quốc tế tiềm năng, thông qua việc ký kết các biên bản hợp tác, tham gia các sự kiện, hội nghị và triển lãm công nghệ quốc tế; thiết lập các liên kết và đối tác với các tổ chức và doanh nghiệp có quy mô lớn và có năng lực R&D cao; đẩy mạnh việc ứng dụng và chuyển giao công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam.
Năm là, tăng cường quản lý và đánh giá. Việt Nam cần nâng cao khả năng quản lý và đánh giá các hoạt động nghiên cứu và phát triển công nghệ, đảm bảo các dự án hợp tác về công nghệ được triển khai hiệu quả và đạt kết quả cao.
Giải pháp cụ thể với một số chương trình
Đối với Horizon Europe, Việt Nam đã có kinh nghiệm tham gia nhất định vào các cuộc kêu gọi, đề xuất cũng như đã được hưởng lợi từ chương trình. Một số đơn vị đã thành công từ việc tham gia dự án nghiên cứu chung và ĐMST trong chương trình này. Để tiếp tục tham gia vào chương trình, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp như sau: (i) Xây dựng sổ tay hướng dẫn tham gia chương trình cho doanh nghiệp Việt Nam; (ii) Phối hợp với các đối tác quốc tế tổ chức các hoạt động cung cấp, phổ biến thông tin, đào tạo, kết nối đối tác trong nước và quốc tế; (iii) Xây dựng mô hình quản lý và phát triển mạng lưới NCP ở Việt Nam (bao gồm các hoạt động nâng cao năng lực).
Đối với Eureka Network, cần chú ý một số giải pháp thúc đẩy doanh nghiệp tham gia mạng lưới này như sau: (i) Bộ KH&CN cử đầu mối chính thức để quản lý và thúc đẩy việc tham gia của Việt Nam vào mạng lưới này; (ii) Xác định một số cơ hội cụ thể Việt Nam tham gia được trong Eureka Network, ví dụ trong Chương trình Innowide; (iii) Phối hợp với các đối tác quốc tế đến từ các quốc gia trong mạng lưới để hỗ trợ Việt Nam xây dựng lộ trình, kế hoạch giúp Việt Nam tham gia sâu vào Eureka Network.
Để tham gia SEA - Europe JFS, Việt Nam có thể áp dụng các giải pháp sau: Đánh giá hiệu quả của việc tham gia JFS các giai đoạn trước về thuận lợi và khó khăn, cũng như các đề xuất thực tế của những đơn vị đã tham gia; xem xét bố trí ngân sách, tài trợ cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia JFS trên cơ sở phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học để thực hiện dự án.
Có thể thấy, hoạt động ĐSMT ở các nước trên thế giới đã được hình thành và phát triển qua nhiều năm. ĐSMT được nhìn nhận như “chìa khóa” dẫn đến thành công trong thời đại hiện nay - thời đại của nền kinh tế dựa trên KH,CN&ĐSMT như Hàn Quốc, Singapore và nhiều nước đang theo đuổi. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư cũng như hoạt động ĐSMT diễn ra ngày càng mạnh mẽ, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế này mà đã và đang từng bước thay đổi cùng với các quốc gia khác. Bằng lợi thế của người đi sau, Việt Nam hoàn toàn có thể tận dụng những cơ hội, nguồn lực quốc tế dành cho KH,CN&ĐSMT nhằm nâng cao trình độ công nghệ của doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, cải thiện năng suất lao động trong nước, qua đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] J. Elmaco (2023), Báo cáo của Điều phối viên Horizon Europe tại khu vực Asean (Euraxess Asean), Diễn đàn Chuyển đổi số và chuyển đổi xanh cho phát triển bền vững (Techconnect and Innovation Vietnam 2023), diễn ra ngày 30/9/2023.
[2] Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (2021), Báo cáo năm 2021 của OECD về Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo, https://read.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/oecd-science-technology-and-innovation-outlook-2021_75f79015-en, truy cập ngày 04/3/2024.
[3] Ủy ban châu Âu 2024, Horizon Europe, https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe_en, truy cập ngày 16/1/2024.
[4] Eureka (2024), Các báo cáo thường niên và thông tin của Eureka Network, https://www.eurekanetwork.org/, truy cập ngày 24/1/2024.
[5] Chương trình Đồng tài trợ cho Nghiên cứu và ĐMST Đông Nam Á - châu Âu (2024), https://www.sea-eu-jfs.eu/, truy cập ngày 24/1/2024.
[6] Bộ Khoa học và Công nghệ (2022), Thông tư 05/2022/TT-BKHCN ngày 31/5/2022 về việc hướng dẫn sử dụng Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp.
[7] Chính phủ (2020), Nghị định 80/2020/NĐ-CP ngày 08/7/2020 về việc quản lý và sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam.
1 Quyết định số 569/QĐ-TTg ngày 11/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030.
2 Hội thảo ASEAN-EU về xây dựng đề xuất dự án cho Chương trình FP7.
3Xuân Thân (2011), “ASEAN và EU tăng cường hợp tác chống biến đổi khí hậu”, Báo Chính phủ điện tử, https://baochinhphu.vn/asean-va-eu-tang-cuong-hop-tac-chong-bien-doi-khi-hau-102109870.htm, truy cập ngày 17/11/2011.
4Hội thảo “Chương trình khung lần thứ 7 về Khoa học và Công nghệ của Liên minh châu Âu- FP7”, https://www.most.gov.vn/vn/tin-tuc/5373/hoi-thao-chuong-trinh-khung-lan-thu-7-ve-khoa-hoc-va-cong-nghe-cua-lien-minh-chau-au--fp7.aspx, truy cập ngày 25/05/2012.
5Chương trình tài trợ của EU dành cho các nhà nghiên cứu ở mọi giai đoạn sự nghiệp, từ sinh viên sau đại học đến các nhà khoa học hàng đầu.
Lê Minh, Thân Thị Huệ, Nguyễn Thị Thu Hằng, Nguyễn Thị Minh Ngọc
Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ
(Nguồn: https://vjst.vn/)